تنبک(تمبک، دمبک، دندونک و ضَرب) یکی از سازهای کوبهای ایرانی است. این ساز پوستی ، از نظر سازشناسی جزء طبلهای جامشکل محسوب میشود که از این خانواده میتوان به سازهای مشابه مانند داربوکا در کشورهای عربی و ترکیه و همچنین زیربغلی در افغانستان اشاره کرد .
بدنة تنبک را در گذشته از جنس چوب، سفال و گاهی هم فلز
میساختند، لیکن امروزه از جنس چوب میسازند . تنبک از قسمتهای زیر تشکیل
شده است :
پوست ، دهانة بزرگ ، تنه ، پا ، گلویی (نفیر) ، دهانة کوچک (کالیبر) .
از حلقه در انگشت های وسطی دستان میتوان با زدن روی پوست دهانه بزرگ
چسبیده به تنه و شیار های روی تنه با کشیدن حلقه ها اصوات و شیرین کاری های
متنوع و جالبی اجرا کرد .
قدمت تنبک با نامهای پهلوی دمبلک و تنبور به پیش از اسلام میرسد و بنابر نظر دکتر معین دمبک صورت دگرگونشدة همین نام است . تنبک در چند ده اخیر پیشرفت چشمگیری کرده و به عنوان سازی تکنواز و مستقل مطرح شده است. این پیشرفت مرهون تلاش استادان این ساز است، که در این میان نقش استاد فقید حسین تهرانی به قدری اهمیت دارد که میتوان از او بهعنوان پدر تنبک نوازی نوین ایران یاد کرد.
دربارهٔ وجه تسمیه این ساز، هنوز یک رای نهایی حاصل نشدهاست. بهمن رجبی معتقداست که نام این ساز در اصل تنبک بوده و تبدیل آن به تمبک به دلیل قلب حرف «ن» ساکن به «م»، قبل از حرف «ب» است؛ مثل اتفاقی که در تلفظ واژة «شنبه» میافتد.(تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف نوشته بهمن رجبی) اما گروهی دیگر اعتقاد دارند که صورت «تنبک» منشاء منطقی نداشته و به همین دلیل به اشتباه در میان مردم رواج یافته است. اما در نوازندگی این ساز از تکنیکهایی به نامهای «تُم»، «بک»، «پلنگ» و «ریز» استفاده میشود. بنابراین چندان بعید نیست اگر نامگذاری «تمبک» بر اساس همین اسامی صورت گرفته باشد .